23 de noviembre de 2015

SAN MARTIÑO. O DESTRUCTOR DAS MÁMOAS (II).


Na entrada anterior vimos como a imaxe de San Martiño, o santo destructor de mámoas, cumpría penitencia presidindo a entrada dun museo no que se conservan as pedras de culto dos nosos antergos (mámoas, petróglifos e outras pedras dos “mouros”).

Desta volta veremos como os veciños da Parroquia de San Martiño de Tameiga (Mós), contrariando os postulados do seu patrón, fixeron todo o posible para conservar dúas das chamadas Mámoas do Rebullón.

Unha grande Necrópole Megalítica.

As Mámoas do Rebullón, un total de seis catalogadas, pertencen a unha grande Necrópole Megalítica que Abad Gallego definiu como Peinador-Galiñeiro. Pero que podería xuntarse cos campos de mámoas de Monte Penide (Redondela) e O Vixiador (Candeán-Lavadores-Vigo) se non fóra pola construción do aeroporto, que cortou esta continuidade. A liña que forma esta grande necrópole estableceu os límites municipais entre Vigo e Mós.
A principios do s. XXI, as obras do Intercambiador Rebullón-Fronteira Portuguesa na AP-9 provocaron a intervención de urxencia sobre dúas destas mámoas (GA-36033027 e GA-36033028) antes de que o trazado da autovía as fixera desaparecer para sempre.

Territorio Cultural.

Non estaba previsto conservalas pero a Comunidade de Montes presionou á administración para que os chantóns destes dous dolmens quedaran en Mós e ofreceron a casa común da Parroquia, o centro social que eles chaman “Territorio Cultural As Pedriñas”, para reubicalos e conservalos.


Foto: Entrada ao Centro social "As Pedriñas" (Territorio Cultural).
Foto: Nada máis entrar no Territorio Cultural, á dereita, atoparemos os túmulos detrás dun panel que indica algunhas das súas características.
 
Foto: Unha das mámoas (a máis grande) reubicada no Territorio Cultural.

Foto: Detalle da outra mámoa, máis pequena e sen corredor.
Foto: Detalle do panel informativo.

As Pedriñas.

O topónimo do lugar, “As Pedriñas”, xa predice unha concentración de pedras inusual, ou cando menos a existencia dunhas pedras peculiares que serviron de referencia para nomear este outeiro. Fóra do recinto do Centro Cultural, na “adecuación” da área recreativa, están as outras catro mámoas catalogadas.

Ademais do Territorio Cultural e da área recreativa coas seis Mámoas do Rebullón, este outeiro ofrece unha das mellores vistas á ría de Vigo e Illas Cíes.

Malia ser unha das actuacións culturais máis salientables no ámbito municipal, o Concello de Mos, coma San Martiño, parece mirar para outro lado e non promociona a visita a este conxunto nin promove a conservación das outras catro mámoas para futuras xeracións.



Foto: Unha das mámoas detrás da pista deportiva na área recreativa.

E coma sempre vai haber quen diga que eu (…), transcribo aquí a opinión que Xosé Couñago deixou no seu blog xa hai varios anos:

               “Dende aquí instamos ao concello de Mos para que se responsabilice da súa conservación e adecuada posta en valor. Os colectivos privados, como é o caso deste centro cultural, poden saber máis ou menos como actuar para a súa conservación, mais son as administracións -comezando pola local, que é a principal implicada- as que deben aplicar todas as medidas que están ao seu alcance para velar pola súa correcta protección. Neste caso vese claramente que non é así. Este concello non é o único caso que padece: máis grave é o dos restos dos dolmens destruídos que hai dentro do Mercantil, en completo abandono e sen ningún tipo de medidas adopadas ata a actualidade.”

http://xosecounhago.com/?p=116


Aínda que moitas desapareceron baixo o urbanismo descontrolado, a Gran Necrópole Peinador-Galiñeiro ten alomenos 30 mámoas catalogadas. É un gran recurso turístico e cultural pero precisa uns coidados que non recibe.

O Sendeiro das Greas (GR-58) percorre esta necrópole dende que sae de Vigo en Zamáns entrando en Mós por Erville, pasando polo alto da cruz, o Campus Universitario, o Mercantil, parque forestal de Bembribe - As Pedriñas, Puxeiros e ata Peinador.

Lamentablemente faltan máis indicadores, máis información e a posta en valor deste patrimonio.


Foto: A chamada "Mamoa do Mercantil" dentro do recinto facendo de rotonda.
Dende o camiño, durante unha visita organizada pola A.C. Festa da Prehistoria.

Foto: Os chantóns da mámoa destruída dentro do Mercantil para facer as pistas deportivas.
Neste caso, facendo tarefas de contención do peche deste recinto privado.

Foto: Ao outro lado do camiño está o resto da mámoa cortada polo camiño que pasa por detrás do Mercantil.
Foto: Unha visita organizada pola A.C. Festa da Prehistoria enriba doutra destas mámoas chamadas "do Mercantil".

Seguiremos falando de culto ás pedras e tamén de pedras asoballadas...

...pero ser botarlle a culpa de todo a San Martiño. 





12 de noviembre de 2015

SAN MARTIÑO, O DESTRUCTOR DAS MÁMOAS (I)


Onte foi San Martiño e non comin castañas, cousa cáseque obrigada.
Onte fun a Pontevedra e pasei polo museo provincial, para min, visita cáseque obrigada.

Como adorador das pedras teño esa debilidade pero cando cheguei xa faltaba pouco para o peche, quedaban 20 minutos, e dubidei,…entro ou non entro?

Dende a rúa ollei para o edificio Sarmiento e na segunda pranta mirei un tímpano románico que estaba a chamar por min. Parecía estar a cumprir a función para a que fóra feito, presidir a entrada dun edificio.




Xa dentro, e dende os pasillos interiores, vin algunhas das pezas que están en proceso de restauración. Que o público poida ver dende arriba o interior destes talleres é un atractivo máis que ofrece o novo edificio.

Subín correndo ao segundo andar para ver a nova disposición da sala de arqueoloxía e sorprendeume porque mellorou moitísimo dende a última vez que estivera alí.
Quixen facer un repaso rápido ás pezas mosenses (1) pero antes de localizalas todas un garda de seguridade convidoume a marchar. Que mágoa non vir con máis tempo! Terei que voltar outro día!

Saín da sala por outra porta e topeime de frente co timpano románico que chamara por min dende a rúa. Dende dentro vese a cara interior da pedra que ten tallado un relevo ca imaxe dun bispo acompañado por uns anxos e outros personaxes menores máis difíciles de interpretar.

A miña sorpresa foi ver o que indicaba a cartela:

Apoteóse de San Martiño. Inicios do s.XIII, San Martiño de Moaña, Pontevedra.



Que casualidade, onte era o día de San Martiño! Lembrei entón que días atrás atopara unha referencia a este personaxe como "o santo destructor de dólmenes". Seguindo o exemplo do San Martín francés, o noso san Martiño, o Dumiense, tamén adicara grandes esforzos a loitar contra o culto ás pedras .

Non deixa de ser curioso que a imaxe do santo destructor de mámoas teña que estar hoxe nun edificio onde se restauran, conservan e valoran as mámoas, os petróglifos e outras pedras dos mouros(2).


Xa hai tempo, un mestre mouro díxome que as casualidades non existen e coma se fose un castigo, o San Martiño deste tímpano debe de sentirse coma no inferno, vendo que non acabou co culto ás pedras.


1- Pezas atopadas no actual concello de Mós (bustos de Xano e Vesta, materiais do castro de Torroso, epígrafes romanos de Louredo e Pereiras).
2- mouro/aadorador das pedras, ser mítico da nosa mitoloxía que ten a orixe nos pobos que viviron en Galiza na prehistoria.